Altówka – muzyczny instrument strunowy z grupy chordofonów smyczkowych. Altówka jest nieco większa od
| Altówka | |
 | |
| Klasyfikacja naukowa | |
| Chordofon złożony | |
| Klasyfikacja popularna | |
| instrument smyczkowy | |
| Skala instrumentu | |
 | |
| Podobne instrumenty | |
skrzypiec, ma niższy, głębszy i łagodniejszy ton. Większa od skrzypiec, ale na tyle niewielka, by można grać na niej jak na skrzypcach opierając na ramieniu. Składa się z podłużnego pudła rezonansowego z dwoma otworami w kształcie stylizowanej litery f, gryfu z bezprogową podstrunnicą, zakończonego główką w charakterystycznym kształcie ślimaka. Struny, podparte na mostku (podstawku), napinane są za pomocą stożkowatych naciągów (kołków).
Struny altówki, niegdyś wykonywane z preparowanych jelit zwierzęcych dziś niemal wyłącznie wykonywane są ze stali lub tworzyw sztucznych z cienką stalową owijką.
Standardowe długości pudeł rezonansowych altówek wynoszą 16" (40,6 cm), 15 1/2" (39,4 cm), (41 cm), (42cm), (43 cm)
Instrument ma cztery struny normalnie strojone w kwintach do następujących dźwięków (począwszy od najniżej strojonej) – c, g, d1, a1 i obejmuje zakres dźwięków od c do a³. Notacja zazwyczaj w kluczu altowym należącym do grupy kluczy C, wyższe partie często zapisuje się w kluczu wiolinowym z grupy kluczy G.
Technika gry na altówce jest taka sama jak na skrzypcach, altowiolista gra z nieco większym oparciem. Smyczek jest nieco dłuższy i nieco cięższy niż w skrzypcach.
Altówka powstała wraz ze skrzypcami w okresie baroku i była używana jako instrument akompaniujący skrzypcom, grający zwykle w rejestrach środkowych, pogłębiając przestrzeń muzyczną. Dopiero współcześnie, wraz z rozwojem sztuki instrumentacji zaczęto traktować altówkę jako samodzielny instrument nadając mu ważniejszą rolę w orkiestrze symfonicznej. Zaczęto też komponować utwory solowe na altówkę.
Najbardziej znani kompozytorzy, którzy pisali na ten instrument:
- Georg Philipp Telemann
- Johann Sebastian Bach
- Georg Friedrich Händel
- Karl Ditters von Dittersdorf
- Karl Stamitz
- Franz Anton Hoffmeister
- Johann Baptist Vanhal
- Wolfgang Amadeusz Mozart
- Alessandro Rolla
- Niccolò Paganini
- Carl Maria von Weber
- Michaił Glinka
- Johannes Brahms
- Robert Schumann
- Hector Berlioz
- Max Reger
- Max Bruch
- Béla Bartók
- Ralph Vaughan Williams
- York Bowen
- Arthur Honegger
- Arnold Bax
- George Enescu
- Ernst Bloch
- Dmitrij Szostakowicz
- William Walton
- Paul Hindemith
- Benjamin Britten
- Grażyna Bacewicz
- Herbert Howells
- Tadeusz Baird
- Alfred Schnittke
- Krzysztof Penderecki
- Sofija Gubajdulina
- Dorota Fabisiewicz
Znane kompozycje na altówkę:
Koncerty
- Koncert G-dur – Georg Philipp Telemann
- Koncert h-moll – Georg Friedrich Händel
- Koncert c-moll – Johann Christian Bach
- Koncert C-dur – Joseph Schubert
- Koncert D-dur – Franz Anton Hoffmeister
- Koncert D-dur – Carl Stamitz
- Koncert C-dur – Johann Baptist Vanhal
- Koncert D-dur – Ignaz Pleyel
- Koncert F-dur – Alessandro Rolla
- Koncert c-moll – York Bowen
- Konzertstück Op. 12 – George Enescu
- Koncert a-moll – William Walton
- Koncert na altówkę – Béla Bartók
- Koncert na altówkę – Grażyna Bacewicz
- Koncert na altówkę – Krzysztof Penderecki
- Koncert na altówkę – Alfred Schnittke
- Koncert na altówkę – Sofija Gubajdulina
- Koncert-Elegia – Hikaru Hayashi
Sonaty
- Sonata Es-dur – Johann Nepomuk Hummel
- Sonata d-moll – Michaił Glinka
- Sonata c-moll – Luigi Boccherini
- Sonata Per La Grand’ Viola – Niccolò Paganini
- Sonata f-moll – Johannes Brahms
- Sonata C-dur – Dmitrij Szostakowicz
- Sonata na altówkę – Arthur Honegger
- Sonata na altówkę – Nikołaj Rosławiec
- Sonata Fantastyczna na altówkę i harfę – Arnold Bax
Etiudy, kaprysy
- 12 Etiud – Franz Anton Hoffmeister
- 41 Kaprysów Op. 22 – Bartolomeo Campagnoli
- 10 Künstler-Etüden Op.44 – Johannes Palaschko
- 24 Kaprysy Op. 77 – Johannes Palaschko
Inne formy, m.in.:
- Fantazja na altówkę i orkiestrę – Johann Nepomuk Hummel
- Märchenbilder Op. 113 – Robert Schumann
- Andante e Rondo Ungarese – Carl Maria von Weber
- Romance Oubliée – Ferenc Liszt
- Elegia Op. 30 – Henry Vieuxtemps
- Muzyka Żałobna – Paul Hindemith
- Romans na altówkę Op. 85 – Max Bruch
- Suita na altówkę i orkiestrę – Ralph Vaughan Williams
- „Styx” na altówkę, chór i orkiestrę – Gia Kanczeli
Znani altowioliści:
William Primrose, Lionel Tertis, Rudolf Barshai, Jurij Baszmet, Kim Kashkashian, Gérard Caussé, Stefan Kamasa, Tabea Zimermann, Claude Lelong, Nobuko Imai, Jerzy Kosmala, Janusz Pisarski, Ryszard Groblewski, Bjarne Brustad, John Cale, Marek Marczyk, Hatto Beyerle, Piotr Reichert, Lech Bałaban, Hartmut Rohde, Marcin Murawski, Michał Bryła, Ewa Grzywna,Katarzyna Budnik-Gałązka, Justyna Piechowicz, Bjarne Brustad, Volker David Kirchner
Wszystkie elementy (4)