Saksofon – instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych. Klasyfikację tę zawdzięcza swojej
| Saksofon
ang. Saxophone | |
 | |
| Klasyfikacja naukowa | |
| Aerofon piszczałkowy | |
| Klasyfikacja popularna | |
| instrument dęty drewniany | |
| Skala instrumentu | |
 | |
| Podobne instrumenty | |
| Producenci | |
|
budowie i stroikowi. Występuje w siedmiu odmianach różniących się wielkością i zakresem dźwięków. Najczęściej stosowanymi odmianami saksofonów są:
- Saksofon sopranowy - zazwyczaj w kształcie prostej rury. Strój B lub C. Brzmienie delikatne i słodkie.
- Saksofon altowy - w kształcie odwróconej litery S. Stosunkowo mały i lekki. Strój Es lub F ale najczęściej Es. Bogate i ciepłe brzmienie.
- Saksofon tenorowy - w kształcie odwróconej litery S. Średniej wielkości, lecz ciągle dość łatwy w użyciu. Strój B lub C (znany także jako C-Melody). Czyste, wyraziste i nieco rzewne brzmienie.
- Saksofon barytonowy - w kształcie odwróconej litery S z zawinięciem w górnej części. Dużych rozmiarów. Strój Es. Głębokie, nieco chropowate brzmienie.
Do rzadziej używanych odmian saksofonu należą:
- Saksofon sopraninowy - w kształcie prostej rury. Brzmienie wysokie i piskliwe.
- Saksofon basowy - w kształcie odwróconej litery S z dodatkowymi zawinięciami. Bardzo dużych rozmiarów. Bardzo głębokie i chropowate brzmienie.
- Saksofon kontrabasowy - w kształcie odwróconej litery S z dodatkowymi zawinięciami. Wielkich rozmiarów. Ciężki do tego stopnia, że w czasie gry ustawiany na stojaku. Bardzo niskie, głębokie i chropowate brzmienie.
Pod koniec lat dziewięćdziesiątych B. Eppelsheim skonstruował nowe, "saksofonopodobne" instrumenty operujące w rejestrach ekstremalnych: tubax, saksofon subkontrabasowy i soprillo. Do nisko brzmiących zaliczamy: tubax (rok powstania: 1999) w stroju Es (zgrabniejszy odpowiednik saksofonu kontrabasowego, o 3 oktawach i ustniku saksofonu barytonowego) i saksofon subkontrabasowy w stroju B. Wysoko brzmiącym saksofonem jest soprillo w stroju Es (nazywane tak od 2002 roku, wcześniej nazywany saksofonem sopranissimo). Instrumenty te znajdują zastosowanie w chórach saksofonowych ale powstaje na nie również literatura solowa. Obecnie na świecie jest wykorzystywanych około 30 soprilli i 6 tubaxów.
Saksofon w przeciwieństwie do większości innych instrumentów nie ma swojego, archaicznego poprzednika. Został wynaleziony od razu w swym praktycznie niezmienionym kształcie w roku 1840 przez belgijskiego wytwórcę instrumentów Adolpha Saxa i opatentowany w 1846.
Saksofon w muzyce klasycznej[edytuj][]
[http://pl.wikipedia.org/wiki/1845 1845] - Georges Kastner - Variations Faciles et Brillante na saksofon solo i Sextour na 2 sopranowe, altowy,
Saksofon sopranowy
basowy i kontrabasowy.Już w cztery lata po wynalezieniu saksofon został użyty jako instrument koncertowy. Hector Berlioz wprowadza saksofon do swego dzieła chóralnego Chant Sacre. W grudniu tego samego roku zostaje pierwszy raz umieszczony w składzie orkiestry symfonicznej woperze Ostatni król Judei Georges'a Kastnera. W 1845 pierwszy raz i to z wielkim powodzeniem zostaje użyty w orkiestrze marszowej. W 1858 Adolphe Sax zostaje pierwszym profesorem gry na saksofonie w konserwatorium paryskim. Gdy Sax umiera w1894, istnieje już spora literatura muzyczna na saksofon:
- 1858 - Jean-Baptiste Singelee Koncert na saksofony sopranowy i tenorowy i Fantaisie na barytonowy.
- 1861 - Richard Wagner dołącza sekcję saksofonów do orkiestry w czasie premiery opery Tannhäuser.
- 1862 - Jules Demerssemann- Fantaisie sur un Theme Originale na saksofon altowy.
a także później:
- 1903 - Symphonia Domestica Richarda Strausa zawiera partie na saksofony sopranowy, altowy, barytonowy i basowy. (Współczesne partytury określają je jako partie na "instrumenty o stroju B and Es")
- 1904 - premiera Elise Hall w utworze Vincenta d'Indy'ego Choral Varie w Copley Hall, Boston.
- 1906 - Georges Sprok Legend for saxophone and orchestra
- 1917 - Bela Bartok Drewniany Książę zawiera partie na saksofon altowy i tenorowy.
- 1919 - Claude Debussy na zlecenie Elise Hall pisze Rapsodię na saksofon altowy i orkiestrę.
- 1922 - Maurice Ravel wykorzystuje saksofony w swoim Bolero (saksofon sopranino, sopranowy i tenorowy) i orkiestracjiObrazków z wystawy Modesta Musorgskiego.
- 1923 - George Gershwin Błękitna rapsodia. W składzie orkiestry trzy saksofony - 2 altowe i 1 tenorowy.
- 1928 - Anton Webern Kwartet na klarnet, saksofon, skrzypce i fortepian.
- 1936 - Eugène Bozza Aria na Saksofon altowy.
Saksofon nie jest często spotykany w orkiestrze symfonicznej. Powstało natomiast wiele utworów na ten instrument solo (z akompaniamentem) jak również nakwartet saksofonowy.
Saksofoniści jazzowi[edytuj][]
Choć saksofon znalazł pewne użycie w muzyce poważnej to jego najszerszym polem zastosowania stała się muzyka jazzowa. Począwszy do czasów ragtime'u, orkiestr Nowego Orleanu, dixieland i swing, a w szczególności be-bopu, cool jazzu, hard-bopu, free jazzu aż po jazz współczesny stał się instrumentem stale występującym w instrumentarium jazzu. Do najbardziej znanych saksofonistów jazzowych należą: Sidney Bechet, Johnny Hodges, Sonny Stitt, Benny Carter,Coleman Hawkins, Lester Young, Ben Webster, Dexter Gordon, Charlie Parker, Sonny Rollins, John Coltrane, Joe Henderson, Johnny Griffin, Cannonball Adderley, Gerry Mulligan, Stan Getz, Paul Desmond, Phil Woods, Wayne Shorter, Ornette Coleman. Znanym saksofonistą polskiego pochodzenia jest norweski muzyk Jan Garbarek.
Saksofon w muzyce rockowej[edytuj][]
W rocku saksofon znalazł ograniczone zastosowanie. Istnieją, co prawda wykonawcy i grupy, które miały saksofon w stałym składzie np. Martin Meredith i Brian Travers (UB40), Colosseum, Supertramp, The Soft Machine, Caravan, Gong, Chicago, Frank Zappa, Roxy Music, Van der Graaf Generator i inne, lecz nie mieszczą się one w głównym nurcie tego gatunku muzyki. Także i inne grupy sporadycznie wykorzystywały saksofon jako dodatkowy instrument.
Wszystkie elementy (4)