Flet

Flet poprzeczny (wielki) - instrument dęty drewniany, aerofon wargowy. Wykonany z metalu lub drewna. Skrót 

Flet poprzeczny Flet wielki koncertowy, Flet sopranowy, wł. Flauto (traverso)

Klasyfikacja naukowa

-

Klasyfikacja popularna

Instrument dęty drewniany, Aerofon

Skala instrumentu

Podobne instrumenty

Flet piccolo Flet Flet altowy Flet basowy Flet prosty

Producenci

Altus, Amati, Brannen Brothers, Gemeinhardt, Haynes,J.Michael, Miyazawa, Muramatsu, Pearl, Powell, Sankyo, Trevor James, Yamaha

partyturowy - Fl. Skala: od c¹ lub h małego (zależy to od posiadanej przez flecistę stopki fletu) do d⁴ (możliwe jest zagranie dźwięków do f⁴, jednak ze względu na trudność wydobycia, dźwięki te nie występują w literaturze fletowej). Dźwięki zapisuje się w kluczu wiolinowym. Jest instrumentem nietransponującym. W orkiestrze w grupie instrumentów dętych drewnianych jest instrumentem o najwyższej skali. Ze względu na szerokie możliwości techniczne, jak i wyrazowe znajduje wszechstronne zastosowanie w muzyce solowej, kameralnej, symfonicznej, rozrywkowej, jazzowej. Najważniejszymi odmianami fletu wielkiego jest znacznie mniejszych rozmiarów flet piccolo, o stroju o oktawę wyższym (c² do c⁵), flet altowy o stroju f do f³ i basowy. Współczesna holenderska flecistka Eva Kingma stworzyła również ćwierćtonową wersję fletu.

Konstrukcja i wykorzystywane materiały 

Konstrukcja fletu przez stulecia ulegała wielu przemianom. Rewolucjonistą w tej kwestii był Theobald Boehm (1794-1881), który opracował podobną do współczesnej mechanikę fletu, a w 1847 skonstruował pierwszy flet z metalu. Do XX wieku produkowano jeszcze jednak niemal wyłącznie drewniane flety. Współczesne flety wykonuje się głównie z metali - niklu, srebra, złota, a nawet z platyny. Poszczególne metale nadają fletowi inną specyfikę brzmieniową. Spośród wielu modeli wyróżnia się zasadniczo:

1. flety wykonane w całości z jednego rodzaju metalu
2. flety pokryte częściowo (tylko główka) lub w całości od zewnątrz i wewnątrz warstwą innego metalu (np. srebrne pozłacane)
3. flety z główką z innego metalu niż korpus i stopka (np. srebrny ze złotą główką).

Istnieją także flety z drewna - są to instrumenty głównie do wykonywania muzyki dawnej. Czasem do metalowego fletu dodaje się tylko drewnianą główkę, aby nadać miękkiego, ciepłego i cichego brzmienia. Inne tworzywa, z których produkuje się flety (głównie do celów eksperymentalnych lub ozdobnych) to szkło i kości zwierzęce.

Flet poprzeczny składa się z trzech części:

• główki - doczepia się ją do korpusu. Znajduje się na niej płytka ustnikowa (miejsce, do którego przykłada się usta) z otworem zadęciowym. Dźwięk powstaje poprzez dmuchanie na krawędź otworu zadęciowego. Płytka ustnikowa jest połączona z resztą główki tzw. kominkiem. Na końcu główki znajduje się korek, którego przesuwanie zmienia intonację fletu. Zaleca się nieprzestawianie fabrycznego ustawienia korka. Dostrajanie fletu podczas zwykłego użytkowania następuje poprzez mocniejsze wsunięcie lub wysunięcie główki z korpusu. Główka jest częścią fletu mającą największy wpływ na jego brzmienie. Do produkcji główek wykorzystuje się różnorodne materiały, aby nadać fletowi zróżnicowane odcienie brzmieniowe. W przypadku fletów metalowych najczęściej dąży się do tego, żeby główka wykonana była z jak najszlachetniejszego metalu, chociaż preferencje flecistów w tej kwestii są różne. Zdecydowanie korzystniejsze jest brzmienie główki srebrnej w porównaniu z niklową - flet z główką srebrną nabiera siły i klarowności brzmienia, większe są także możliwości dynamiczne. Złoto nadaje fletu barwę bardziej delikatną, miękką. Grubość ścianek główki także ma wpływ na brzmienie - im grubsze ścianki tym silniejszy dźwięk, ale także lekko trudniejsze zadęcie.
• korpusu - na tej części zamieszczone są otwory klapowe i mechanizm z 13 klapami zamykającymi i otwierającymi otwory. System klap może być otworowy lub zamknięty.
• stopki - część odpowiadająca za najniższe dźwięki. Wyróżnia się dwa rodzaje stopek: stopkę c (do c¹) i h (dłuższa, posiadająca dodatkową klapkę odpowiadającą za h małe). Zazwyczaj w stopkę h wyposażone są flety profesjonalne (jednak nie oznacza to, że wszystkie profesjonalne flety muszą ją mieć).

Flet nie posiada stroika. Dźwięki powstają poprzez dmuchanie na krawędź płytki ustnikowej. Zadęcie na flecie wymaga mniejszego ciśnienia niż na innych instrumentach dętych drewnianych i blaszanych, ale pochłania znaczniej więcej powietrza, zwłaszcza w wysokim i niskim rejestrze.

Możliwości techniczne i brzmieniowe 

Możliwości techniczne fletu są niemal nieograniczone. Między innymi można otrzymać legato, staccato, staccato podwójne i potrójne, tremolo, frullato, wszelkiego rodzajuozdobniki, flażolety, skoki interwałowe o dużej rozpiętości. Możliwe jest także glissando o niewielkiej rozpiętości. Rejestr niski (c¹-g¹) charakteryzuje brzmienie ciemne, syczące. Możliwości dynamiczne są zależne od umiejętności flecisty.Rejestr środkowy (a¹-d³) posiada brzmienie łagodne i miękkie, w miarę postępu dźwięków w górę coraz jaśniejsze, bardziej przenikliwe. Rejestr wysoki (e³-b³) posiada brzmienie jasne, krystaliczne, dość ostre i przenikliwe. Piano jest trudne do uzyskania. Szybkie przebiegi są dość trudne, zwłaszcza w legato. Rejestr krańcowo wysoki (h³-d⁴) charakteryzuje brzmienie bardzo ostre, jaskrawe. Piano bardzo trudne do uzyskania. Szybkie przebiegi w rejestrze z pogranicza oktawy trzykreślnej i czterokreślnej są bardzo trudne do wykonania, aczkolwiek możliwe i bardzo często wykonywane.

Fletowe pojęcia 

• Korona (ang. Crown) — nakrętka na końcu główki fletu, zakrywająca korek i pomagająca utrzymać go w odpowiedniej pozycji
• Płytka ustnikowa (ang. Lip plate) — element główki fletu, do którego flecista przykłada usta
• Kominek (ang. Riser)— łączy płytkę ustnikową z resztą główki fletu
• Zamknięte klapy (ang. Closed-hole) — klapy fletu w pełni zakryte
• Otwarte klapy (ang. Open-hole) — klapy fletu z otworami na środku, pozwalającymi na wykonywanie np. glissanda i chwytów alternatywnych, a także wymuszające prawidłową pozycję rąk
• ”Pointed arms” — połączenie klap z resztą mechaniki za pomocą „ramion” wyciągniętych na środek klapy, stosowane w droższych modelach fletów
• G w linii (ang. Inline G) — standardowa pozycja klapy G – w linii z pozostałymi klapami
• Wysunięte G (ang. Offset G) — klapa G jest wysunięta, przymocowana do instrumentu z pomocą odrębnej osi, co umożliwia wygodniejsze trzymanie instrumentu, zwłaszcza w przypadku posiadania małych dłoni
• E-mechanika (ang. Split E mechanism) — mechanika ułatwiająca wydobycie czystego, stabilnego E3, obecnie standard w większości fletów
• "Gizmo" — dodatkowa, opcjonalna klapka na stopce h, zamykająca samą klapę h (bez c i cis), przez co nie może być wykorzystywana do grania dźwięku h. Używa sie jej do obniżania i łatwiejszego wydobycia dźwięku C4.